Countering Radicalism in Social Media by Campaigning for Religious Moderation

Authors

  • Paelani Setia UIN Sunan Gunung Djati Bandung, Bandung
  • Mochamad Ziaul Haq Fakultas Filsafat, Universitas Katolik Parahyangan

DOI:

https://doi.org/10.26593/focus.v4i1.6571

Keywords:

Harakatuna, media online, religious moderation, nonviolence, Islamic cyber environment

Abstract

This paper will discuss online media sites implementing religious moderation campaigns in Indonesia. The case study in this paper is the online media Harakatuna.com. The research method is qualitative, collecting data through virtual ethnography or online observations of the Harakatuna.com media page and Harakatuna Media's Instagram, Twitter, and Facebook social media accounts. This research found that it is not appropriate if the religious moderation campaign has only been carried out through conventional methods such as seminars, recitations, and workshops. Therefore, Harakatuna.com is present as a campaign agent for religious moderation by taking a role in social media. Consequently, Harakatuna.com carries out counter-narrative radicalism by introducing peaceful religious moderation in Indonesia with digital methods such as webinars, scientific publications, and opinion writing. Furthermore, Harakatuna.com also carries out a counter-ideological role against the Khilafahism ideology that Hizbut Tahrir Indonesia (HTI) echoes. Harakatuna.com carries out the counter-ideology through the Pancasila ideology campaign as the foundation of the nation and state by the values of religious teachings, including Islam. The roles carried out by Harakatuna.com are the actualization of the concept of a Cyber Islamic Environment, a new virtual world environment that can be used for the benefit of Muslims, one of which is the delivery of messages of religious moderation.

References

Abdullah, H. (2020). Harakatuna.com: Media Rahmatan Lil ‘Alamin. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/harakatuna-media-rahmatan-lil-alamin.html

Ahmad, M. (2021). The sufi order against religious radicalism in indonesia. HTS Teologiese Studies / Theological Studies, 77(4). https://doi.org/10.4102/hts.v77i4.6417

Akhmadi, A. (2019). Moderasi Beragama dalam Keragaman Indonesia. Inovasi-Jurnal Diklat Keagamaan, 13(2), 45–55.

Alles, D. (2016). Transnational Islamic Actors and Indonesia’s Foreign Policy. Routledge (Taylor and Francis Group).

Arifianto, A. R. (2016). Islam Nusantara: NU’s Bid to Promote “Moderate Indonesian Islam.” RSIS Commentary, 114.

Arifianto, A. R. (2018). Islamic Campus Preaching Organizations in Indonesia: Promoters of Moderation or Radicalism? Asian Security. https://doi.org/10.1080/14799855.2018.1461086

Ashour, O. (2010). Online de-radicalization? Countering violent extremist narratives: Message, messenger and media strategy. Perspectives on Terrorism, 4(6), 15–19.

Asroor, Z. (2019). Islam Transnasional vs Islam Moderat: Upaya NU dan MD dalam Menyuarakan Islam Moderat di Panggung Dunia. AT-TURAS: Jurnal Studi Keislaman, 6(2), 171–213.

Bayhaqi, A. (2018). BIN Benarkan BNPT: 39 Persen Mahasiswa Di Tujuh Kampus Negeri Simpati Radikalisme. Merdeka.Com. https://www.merdeka.com/peristiwa/bin-benarkan-bnpt-39-%0Apersen-mahasiswa-di-tujuh-kampus-negeri-simpati-radikalisme.html.

Bubalo, A., & Fealy, G. (2007). Jejak Kafilah: Pengaruh Radikalisme Timur Tengah di Indonesia. Mizan Pustaka.

Bunt, G. R. (2000). Virtually Islamic: Computer-mediated communication and cyber Islamic environments. University of Wales Press.

Bunt, G. R. (2003). Islam in the digital age: E-jihad, online fatwas and cyber Islamic environments. Pluto Press.

Bunt, G. R. (2009). iMuslims: Rewiring the house of Islam. Univ of North Carolina Press.

Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (2011). The Sage handbook of qualitative research. sage.

Fahri, M., & Zainuri, A. (2019). Moderasi Beragama Di Indonesia. Intizar, 25(2), 95–100.

Faizi, M. N. (2021). Pesantren dan Tantangan Narasi Islam-Kebangsaan. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/tantangan-pesantren-terhadap-narasi-islam-dan-kebangsaan.html

Fealy, G. (2004). Islamic radicalism in Indonesia: The faltering revival? Southeast Asian Affairs, 2004(1), 104–121.

Haq, M. Z., & Sen, H. (2021). Transforming Hate into Compassion as an Islamic Nonviolent Thought of Bediüzzaman Said Nursi. Wawasan: Jurnal Ilmiah Agama Dan Sosial Budaya, 6(1), 13–30. https://doi.org/10.15575/jw.v6i1.13159

Harakatuna. (2018). Redaksi Harakatuna.com. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/redaksi

Harakatuna. (2020a). Agenda. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/category/agenda

Harakatuna. (2020b). Akhbar. Harakatuna.Com.

Harakatuna. (2020c). Asas-asas Islam. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/category/asas-asas-islam

Harakatuna. (2020d). Islam dan Timur Tengah. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/category/kajian-khilafah

Harakatuna. (2020e). Istiqamah Merawat Ideologi Bangsa. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/profil

Harakatuna. (2020f). Khazanah. Harakatuna.Com.

Harakatuna. (2020g). Milenial Islam. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/category/milenial-islam

Harakatuna. (2020h). Submit Artikel. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/submit-article

Harakatuna. (2021a). Agenda Kegiatan: Melawan Paham Radikalisme dan Tindak Terorisme Untuk Mencapai Moderasi dalam Beragama. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/agenda-kegiatan-melawan-paham-radikalisme-dan-tindak-terorisme-untuk-mencapai-moderasi-dalam-beragama.html.

Harakatuna. (2021b). Agenda Kegiatan: Reintegrasi Mantan Napi Terorisme di Indonesia. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/agenda-kegiatan-reintegrasi-mantan-napi-terorisme-di-indonesia.html

Harakatuna. (2021c). Haruskah NU-Muhammadiyah Negoisasi (dengan) Ormas Radikal? Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/haruskah-nu-muhammadiyah-negoisasi-ormas-radikal.html

Harakatuna. (2021d). Kaderisasi Digital Mengokohkan Sikap Toleran. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/kaderisasi-digital-mengokohkan-sikap-toleran.html

Harakatuna. (2021e). Makna Rahmat dalam Al-Qur’an Al-Karim. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/makna-rahmat-dalam-al-quran-al-karim.html

Harakatuna. (2021f). Pancasila Tidak Bertentangan dengan Syariat Islam. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/pancasila-tidak-bertentangan-dengan-syariat-islam.html

Heriansyah, A. (2021). Pancasila Dalam Menghadapi Ideologi Khilafah. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/pancasila-dalam-menghadapi-ideologi-khilafah.html

Hilmy, M. (2013). Whither Indonesia’s Islamic Moderatism? A reexamination on the moderate vision of Muhammadiyah and NU. Journal of Indonesian Islam, 7(1), 24–48.

Hine, C. (2000). Virtual ethnography. Sage.

Huda, A. Z. (2019). Melawan Radikalisme Melalui Kontra Narasi Online. Journal of Terrorism Studies, 1(2), 1.

Idharoel Haq, A. M., & Ziaulhaq, M. (2021). Studi Kebencian: Analisis Komparasi Pemikiran Bediüzzaman Said Nursi (1877-1960) dan K. H. Ahmad Dahlan (1868-1923). MELINTAS, 35(3), 258–278. https://doi.org/10.26593/mel.v35i3.4660.258-278

Iqbal, A. M. (2017). Cyber-activism and the Islamic Salafi movement in Indonesia. Murdoch University.

Islam, T., & Khatun, A. (2015). “Islamic Moderation” in Perspectives: A Comparison Between Oriental And Occidental Scholarships. International Journal of Nusantara Islam, 3(2), 69–78.

Khalilullah. (2021). Pengusung Khilafah Mencari Kesempatan di Tengah Pro-Kontra Tanggal 1 Juni sebagai Hari Lahir Pancasila, Harakatuna.com. Harakatuna.Com. https://harakatuna.com/pengusung-khilafah-mencari-kesempatan-di-tengah-pro-kontra-tanggal-1-juni-sebagai-hari-lahir-pancasila.html

Muhaimin, H. A. (2020). Transformasi Gerakan Radikalisme Agama. Rasibook.

Natalia, K. (2020). Sebanyak 13.032 Konten Radikalisme dan Terorisme Tersebar di Medsos Diblokir. Kumparan.Com. https://kumparan.com/paluposo/sebanyak-13-032-konten-radikalisme-dan-terorisme-tersebar-di-medsos-diblokir-1uB4iuJBICQ

Nisa, Y. F., Hendarmin, L. A., Lubis, D. A., Syafruddin, D., & Ropi, I. (2018). Gen Z: Kegalauan Identitas Keagamaan. Pusat Pengkajian Islam Dan Masyarakat (PPIM).

Nurdin, A. A. (2005). Islam and State: a Study of the Liberal Islamic Network in Indonesia, 1999-2004. New Zealand Journal of Asian Studies, 7(2), 20–39. http://iicas.org/libr_en/islst/libr_14_06_03_1is.htm.

Osman, M. N. M. (2018). Hizbut Tahrir Indonesia and political Islam: Identity, ideology and religio-political mobilization. Routledge.

Prasetio, B. (2019). Pembubaran Hizbut Tahrir di Indonesia dalam Perspektif Sosial Politik. Analisis: Jurnal Studi Keislaman, 19(2), 251–264.

Putri, B. U. (2017). Survei Alvara: 20 Persen Pelajar dan Mahasiswa Rela Berjihad. Tempo.Co. https://nasional.tempo.co/read/1029476/survei-alvara-20-persen-pelajar-dan-mahasiswa-rela-berjihad

Rofiqi, M. A., & Haq, M. Z. (2022). Islamic Approaches in Multicultural and Interfaith Dialogue. Integritas Terbuka: Peace and Interfaith Studies, 1(1), 47–58.

Sabiruddin, S. (2019). Saring sebelum Sharing, Menangkal Berita Hoax, Radikalisme di Media Sosial. AL MUNIR: Jurnal Komunikasi Dan Penyiaran Islam, 22–40.

Sahal, A. M., & Bayuseto, A. (2021). Menakar Sejarah Gerakan Radikalisme Islam serta Upaya Pemerintah dalam Mengatasinya. Focus, 2(2), 108–118.

Setia, P. (2020). Islamic-Buzzer dan Hoaks: Propaganda Kilafah Oleh Eks HTI Kota Bandung Di Jawa Barat. Skripsi. http://digilib.uinsgd.ac.id/33053/

Setia, P. (2021). Membumikan Khilafah di Indonesia: Strategi Mobilisasi Opini Publik oleh Hizbut Tahrir Indonesia (HTI) di Media Sosial. Journal of Society and Development, 1(2), 33–45.

Setia, P. (2022). Islam di Dunia Maya dalam Perspektif Gary R. Bunt. Jurnal Iman Dan Spiritualitas, 2(2), 291–294.

Setia, P., & Rahman, M. T. (2021). Kekhilafahan Islam, Globalisasi dan Gerilya Maya: Studi Kasus Hizbut Tahrir Indonesia. Fikrah: Jurnal Ilmu Aqidah Dan Studi Keagamaan, 9(2), 241–264.

Setia, P., & Syarif, D. (2022). Reviewing the Role of the Coordinating Board for Campus Da’wah Institutions (BKLDK) In Spreading Radicalism. Al-Tahrir: Jurnal Pemikiran Islam, 22(2), 295–324.

Siegel, A., Brickman, S., Goldberg, Z., & Pat-Horenczyk, R. (2019). Preventing future terrorism: Intervening on youth radicalization. An International Perspective on Disasters and Children’s Mental Health, 391–418.

Sihombing, A. A. (2020). Nostra aetate and space for religious moderation: Interfaith dialogue in multicultural Indonesia. Journal for the Study of Religions and Ideologies, 19(55), 142–157. https://api.elsevier.com/content/abstract/scopus_id/85079701358

Sydell, L. (2017). We Tracked Down A Fake-News Creator In The Suburbs. Here’s What We Learned. All Tech Considered, 1–45. https://www.npr.org/sections/alltechconsidered/2016/11/23/503146770/npr-finds-the-head-of-a-covert-fake-news-operation-in-the-suburbs

Downloads

Published

2023-04-18

Issue

Section

Articles